جنس مناسب پوشش های گلخانه بر اساس محیط

پوشش‌های گلخانه‌ای به عنوان یکی از عناصر کلیدی در بهینه‌سازی شرایط رشد گیاهان، نقش بسزایی در کنترل محیط داخلی دارند. انتخاب جنس مناسب این پوشش‌ها، فراتر از صرف یک مسئله‌ی هزینه‌ای، تعیین‌کننده‌ کیفیت نور، دما، رطوبت و حتی تهویه درون گلخانه است.

جنس پوشش، بسته به شرایط محیطی منطقه‌ای مانند شدت تابش خورشید، دمای متوسط، رطوبت هوا و حتی میزان آلودگی هوا، می‌تواند به طور قابل توجهی عملکرد گلخانه را تحت تأثیر قرار دهد. این انتخاب دقیق، علاوه بر افزایش بهره‌وری محصولات کشاورزی، امکان کاهش مصرف انرژی و بهبود پایداری سیستم‌های گلخانه‌ای را فراهم می‌آورد. از این رو، بررسی علمی ویژگی‌های مختلف مواد پوششی و تطبیق آن‌ها با شرایط محیطی، یکی از موضوعات اساسی در طراحی و مدیریت گلخانه‌ها به شمار می‌رود. در این مقاله اطلاعات دقیق‌ترین در مورد جنس مناسب پوشش‌های گلخانه بر اساس محیط ارائه خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

انواع پوشش‌های گلخانه‌ای

انتخاب جنس پوشش گلخانه‌ای به فاکتورهای متعددی از جمله شرایط محیطی، دوام ماده، انتقال نور، و هزینه مرتبط است. مواد مختلف، ویژگی‌های نوری، حرارتی و مکانیکی متفاوتی دارند که به‌طور مستقیم بر عملکرد گلخانه تأثیر می‌گذارند. از آنجایی که هر محیط اقلیمی شرایط خاص خود را دارد، شناخت دقیق خصوصیات انواع پوشش‌ها و تطبیق آن‌ها با این شرایط، برای حفظ تعادل مطلوب بین میزان نور ورودی، کنترل دما، تهویه و محافظت از گیاهان اهمیت دارد. در ادامه، به بررسی ویژگی‌ها و کاربردهای رایج‌ترین مواد پوششی گلخانه‌ای خواهیم پرداخت.

پوشش شیشه‌ای برای گلخانه

شیشه، قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین جنس پوشش گلخانه‌ای است که به دلیل شفافیت بسیار بالا و دوام مناسب، به طور گسترده در مناطق با شرایط اقلیمی معتدل به کار می‌رود. انتقال نور طبیعی نزدیک به 90% است و قابلیت بازیافت دارد، اما وزن زیاد و شکنندگی از معایب مهم آن به شمار می‌روند. شیشه همچنین مقاومت خوبی در برابر اشعه UV دارد و در کنترل دما و حفظ رطوبت موثر است.

پوشش پلی کربنات برای گلخانه

پلی کربنات، به عنوان یک پوشش پلاستیکی سخت و مقاوم، قابلیت انتقال نور قابل قبول (حدود 80-90%) را با وزن کمتر نسبت به شیشه ارائه می‌دهد. این ماده به دلیل خاصیت ضد ضربه و مقاومت بالا در برابر شرایط جوی، انتخاب محبوبی در مناطق بادخیز و سردسیر است. همچنین، پوشش پلی کربنات از تابش مضر UV جلوگیری کرده و عایق حرارتی مناسبی فراهم می‌آورد.

پوشش فایبرگلاس برای گلخانه

فایبرگلاس که از الیاف شیشه‌ای تقویت شده با رزین ساخته شده است، پوششی سبک و مقاوم در برابر ضربه است. این جنس معمولاً در گلخانه‌هایی با نیازهای خاص نوری کاربرد دارد، چرا که انتقال نور آن به نسبت پایین‌تر (70-80%) است ولی قابلیت پخش نور به صورت یکنواخت را دارد که برای برخی محصولات کشاورزی مزیت محسوب می‌شود. همچنین، فایبرگلاس عایق حرارتی مناسبی فراهم می‌کند.

پوشش پلی اتیلن برای گلخانه

پلی اتیلن به دلیل هزینه پایین و نصب آسان، یکی از پرکاربردترین مواد پوششی گلخانه‌ای به شمار می‌رود، به‌ویژه در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری. این پوشش به صورت فیلم نازک و معمولاً چندلایه عرضه می‌شود که انتقال نور حدود 80% دارد؛ اما دوام کمتری نسبت به مواد سخت‌تر داشته و باید به صورت دوره‌ای تعویض شود. قابلیت تنظیم رطوبت و عبور هوا از ویژگی‌های قابل توجه آن است.

در این دسته، نایلون گلخانه یووی 10 درصد به منظور افزایش مقاومت در برابر اشعه‌های مضر و طولانی‌تر شدن عمر پوشش، بسیار کاربردی است.

پوشش اکریلیک برای گلخانه

اکریلیک که به نام PMMA نیز شناخته می‌شود، پوششی سبک، شفاف و مقاوم در برابر اشعه UV است که انتقال نور بالایی (حدود 90%) دارد. این ماده به خاطر دوام خوب و مقاومت در برابر تغییرات دمایی، گزینه مناسبی برای گلخانه‌های مدرن و مناطق با تابش شدید خورشید است. اکریلیک همچنین قابلیت شکل‌پذیری مناسبی دارد ولی نسبت به پلی کربنات شکننده‌تر است. در بخش بعد به صورت اختصاصی در مورد انتخاب جنس مناسب پوشش‌های گلخانه بر اساس محیط از جمله گرم، سرد، بارانی و خشک صحبت می‌کنیم.

جنس مناسب پوشش‌های گلخانه بر اساس محیط: محیط‌های گرم

در محیط‌های گرم، انتخاب جنس پوشش گلخانه باید به گونه‌ای باشد که علاوه بر انتقال نور کافی برای فتوسنتز، از ایجاد گرمای بیش از حد داخل گلخانه جلوگیری کند. تابش شدید خورشید و دمای بالای محیط می‌توانند منجر به افزایش دما درون گلخانه شوند که این موضوع باعث استرس حرارتی در گیاهان و کاهش رشد آن‌ها می‌شود. بنابراین، جنس پوشش در این شرایط باید ویژگی‌هایی مانند فیلتر کردن یا پخش نور خورشید، کاهش انتقال اشعه مادون قرمز (IR) و مقاومت در برابر اشعه ماوراء بنفش (UV) داشته باشد.

البته که استفاده از نایلون گلخانه به عنوان پوشش ارزان و سبک، به خصوص در مناطق گرم و خشک متداول است و استقبال زیادی از آن می‌شود؛ اما پوشش‌های پلی اتیلن چندلایه با افزودنی‌های منعکس‌کننده گرما، پوشش‌های پلی کربنات با خاصیت پخش نور و فیلتر UV و همچنین اکریلیک‌های دارای پوشش محافظ UV، از گزینه‌های محبوب در این نوع اقلیم‌ها هستند. این مواد با کاهش جذب گرما و توزیع یکنواخت نور، به تنظیم دمای داخل گلخانه کمک کرده و در نتیجه شرایط محیطی مطلوب‌تری برای رشد گیاهان فراهم می‌آورند.

علاوه بر این، در محیط‌های گرم، دوام پوشش‌ها در برابر تخریب ناشی از اشعه UV اهمیت زیادی دارد. پلی اتیلن‌های معمولی بدون افزودنی UV به سرعت دچار پوسیدگی و تغییر خواص فیزیکی می‌شوند، بنابراین استفاده از پلی اتیلن‌های UV مقاوم یا پوشش‌های سخت‌تر مثل پلی کربنات که مقاومت بیشتری دارند، توصیه می‌شود. ضمن اینکه برای جلوگیری از تبخیر آب و حفظ رطوبت، استفاده از کف پوش گلخانه هم بسیار موثر عمل می‌کند.

جنس مناسب پوشش‌های گلخانه بر اساس محیط: محیط‌های سرد

در محیط‌های سرد، هدف اصلی پوشش گلخانه‌ای حفظ دمای مطلوب برای رشد گیاهان و جلوگیری از اتلاف حرارت است. بنابراین، جنس پوشش باید علاوه بر انتقال نور کافی، عایق حرارتی بالایی داشته باشد تا گرمای تولید شده داخل گلخانه در طول روز حفظ شود و از سرمای بیرون جلوگیری کند. همچنین، دوام در برابر بارش‌های سنگین برف و یخبندان نیز یکی از معیارهای مهم در انتخاب جنس پوشش گلخانه‌ای در این اقلیم‌ها است.

شیشه، به علت انتقال نور بالا (حدود 90%) و قابلیت حفظ دمای مناسب، یکی از گزینه‌های رایج در مناطق سردسیر به شمار می‌رود؛ اما وزن بالا و شکنندگی آن ممکن است چالش‌هایی ایجاد کند. پوشش‌های پلی کربنات دو یا چندجداره به دلیل داشتن لایه‌های عایق و مقاومت مکانیکی بالا، جایگزین مناسبی برای شیشه در محیط‌های سرد محسوب می‌شوند. این نوع پوشش‌ها ضمن انتقال نور مطلوب، عایق حرارتی بهتری نسبت به شیشه فراهم کرده و تحمل بیشتری در برابر ضربه و تغییرات دمایی دارند.

فایبرگلاس نیز به عنوان پوششی سبک با قابلیت پخش نور یکنواخت، برای مناطقی که نیاز به حفظ حرارت و توزیع مناسب نور دارند، مناسب است. پوشش‌های پلی اتیلن به دلیل دوام کمتر و حساسیت به سرما، معمولا در محیط‌های سرد کمتر کاربرد دارند مگر آنکه با سیستم‌های گرمایشی و محافظتی قوی همراه شوند.

جنس مناسب پوشش‌های گلخانه بر اساس محیط: محیط‌های بارانی

در اقلیم‌های بارانی، چالش اصلی برای پوشش گلخانه، مقاومت در برابر رطوبت دائمی، نفوذپذیری آب، رشد جلبک‌ها و قارچ‌ها روی سطح، و دوام در برابر بادهای شدید همراه با بارش است. در چنین شرایطی، جنس پوشش باید ضدآب، مستحکم، غیرقابل نفوذ، و با حداقل نیاز به نگهداری باشد. همچنین، پوششی که مانع تجمع آب روی سقف گلخانه شود، از فشار سازه‌ای و آسیب‌های احتمالی جلوگیری می‌کند. برخی از مردم از  نایلون گلخانه با افزودنی‌های ضد قطره و ضد قارچ در این مناطق استفاده می‌کنند و اتفاقا بسیار رایج است؛ در ادامه برای اطلاعات بیشتر شما عزیزان، از ویژگی‌های مهم برای پوشش در مناطق بارانی صحبت کرده‌ایم که عبارت‌اند از:

1. مقاومت بالا در برابر آب و رطوبت
2. سطح صاف و غیرمتخلخل
3. مقاومت مکانیکی بالا
4. آب‌گریزی  (Hydrophobicity)

مناسب‌ترین مواد پوشش در مناطق بارانی عبارت‌اند از:

• پلی کربنات چندجداره
• شیشه با آب‌بندی کامل
• اکریلیک با پوشش ضد UV و رطوبت
• پلی اتیلن با افزودنی ضد قطره (anti-drip) و ضد UV

جنس مناسب پوشش‌های گلخانه بر اساس محیط: محیط‌های خشک

در محیط‌های خشک، ویژگی‌های مهم برای پوشش گلخانه شامل حفظ رطوبت داخلی، مقاومت در برابر تابش شدید خورشید، و کاهش اتلاف آب از طریق تبخیر است. چون بارندگی کم و شدت نور زیاد است، جنس پوشش باید ضد UV، دارای پخش نور یکنواخت و عایق حرارتی نسبی باشد.

پلی اتیلن چندلایه با افزودنی ضد UV و ضد مه یکی از گزینه‌های اقتصادی و مناسب در اقلیم‌های خشک است، به‌ویژه اگر مجهز به فناوری ضد تبخیر و فیلتر اشعه مادون قرمز باشد.
پلی کربنات دوجداره نیز با قابلیت عایق‌سازی و فیلتر نور شدید، انتخابی مقاوم و بادوام در برابر شرایط بیابانی و تابش زیاد است.
فایبرگلاس با پوشش UV در برخی مناطق خشک با نوسان دمایی بالا نیز به دلیل پراکندگی خوب نور و استحکام کاربرد دارد.

راهنمای خرید پوشش گلخانه مناسب بر اساس محیط

انتخاب پوشش گلخانه باید بر پایه‌ شرایط اقلیمی منطقه، میزان نور، رطوبت، دما و دوام مورد نیاز انجام شود. در ادامه، توصیه‌های کلیدی برای هر نوع محیط به شرح زیر است:

• محیط‌های گرم: انتخاب پوشش با پخش نور بالا و فیلتر UV؛ گزینه‌های پیشنهادی از جمله پلی کربنات دوجداره، پلی اتیلن با افزودنی ضد UV، اکریلیک با مقاومت حرارتی؛ ضمن اینکه باید از پوشش‌هایی که گرمای خورشید را به دام می‌اندازند، اجتناب کرد.
• محیط‌های سرد: استفاده از پوشش‌های عایق حرارتی قوی برای حفظ گرما؛ گزینه‌های مناسب از جمله پلی کربنات چندلایه، شیشه با آب‌بندی خوب، فایبرگلاس ضخیم، ضمن اینکه اولویت با پوشش‌های مقاوم در برابر یخ‌زدگی و بار برف است.
• محیط‌های بارانی: نیاز به پوشش‌های ضدآب، با سطح صاف و ضد جلبک؛ جنس‌های پلی کربنات، شیشه با درزگیری، اکریلیک با پوشش ضد بخار و ضد قارچ پیشنهاد خوبی است و لازم است از پوشش‌های متخلخل یا با زهکشی ضعیف پرهیز شود.
• محیط‌های خشک: حفظ رطوبت و کاهش تابش مستقیم اهمیت دارد؛ گزینه‌های مطلوب عبارت‌اند از پلی اتیلن چندلایه با افزودنی ضد تبخیر، پلی کربنات با پراکندگی نور؛ ضمن اینکه باید به ویژگی ضد UV  و کنترل گرمای خورشید توجه شود.

جمع‌بندی

انتخاب جنس مناسب پوشش‌های گلخانه بر اساس محیط تأثیر مستقیمی بر کنترل شرایط محیطی مانند نور، دما، رطوبت و تهویه دارد. هر نوع اقلیم (گرم، سرد، بارانی، خشک) به ویژگی‌های خاصی در جنس پوشش نیاز دارد تا ضمن حفظ کیفیت رشد گیاهان، از اتلاف انرژی جلوگیری شود. از پوشش‌هایی مانند شیشه، پلی کربنات، فایبرگلاس، پلی اتیلن و اکریلیک بسته به شرایط منطقه‌ای استفاده می‌شود. در نهایت، هدف انتخاب پوششی است که بهره‌وری، دوام و سازگاری با محیط را تضمین کند.