گلخانه شیشه ای، نحوه ساخت، مزایا و معایب

گلخانه شیشه‌ای از جمله رایجترین گلخانه‌ها شناخته می‌شود که در اغلب آنها از شیشهای شفاف به منظورپوشش سقف و دیوارها استفاده می‌شود. به طور کلی اگرچه که شیشه‌های به کار رفته در این دسته از گلخانه‌ها می‌تواند وابسته به نیاز و بودجه مالی کشاورز متفاوت باشد اما امروزه گلخانه‌های شیشه سه بعدی یا گلخانه‌های شیشه هوشمند به عنوان جدیدترین انواع گلخانه شیشه‌ای شناخته می‌شوند.

بااین‌حال اگر بخواهیم ویژگی‌های این دسته از گلخانه‌ها را بررسی کنیم، باید بگوییم که گلخانه‌های شیشه‌ای دارای طول عمر نسبتا بالایی هستند و می‌توان از آنها در مناطق مختلف و شرایط آب و هوایی متنوع استفاده کرد. همچنین تغییر مساحت گلخانه و استفاده از آنها به منظور پرورش انواع گل، سبزیجات و ... از دیگر مزایای ساخت گلخانه شیشه‌ای شناخته می‌شود. اما ویژگی‌های این سازه می‌تواند فراتر از نوشته‌های فوق باشد، لذا پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با انواع شیشه در سازه گلخانه‌های شیشه‌ای و شناخت معایب و مزایای آن این مقاله را از دست ندهید. 

گلخانه شیشه‌ای چیست؟

گلخانه‌های شیشه‌ای در واقع سازه‌هایی هستند که در درجه اول با مواد شفاف مانند شیشه یا پلاستیک ساخته شده می‌شوند و از آنها می‌توان در جهت پرورش گیاهان با دما و رطوبت بهینه استفاده کرد. با توجه به اینکه گلخانه‌های شیشه‌ای می‌توانند نور UV خورشید را تا حدی عبور دهند، این دسته از گلخانه‌ها تا حد زیادی در برابر نفوذ عوامل خارجی نظیر میکروب‌ها و ویروس‌ها محافظت می‌شوند و امروزه می‌توان آنها را به صورت سوله‌های کوچک تا تأسیسات تجاری بزرگ در نقاط مختلف جهان مشاهده کرد. 

ویژگی گلخانه شیشه ای

گلخانه‌های شیشه‌ای به دلیل استفاده از شیشه‌های شفاف و مقاوم، ویژگی‌های منحصر به فردی دارند که آن‌ها را برای کشت انواع گیاهان ایده‌آل می‌کند:

1. انتقال و پراکندگی یکنواخت نور: شیشه‌های با کیفیت نور خورشید را به صورت یکنواخت پخش می‌کنند و از سایه‌انداختن مستقیم جلوگیری می‌کنند، که رشد بهتر گیاهان را تضمین می‌کند.

2. مقاومت در برابر شرایط جوی: شیشه‌های سکوریت و لمینت مقاومت بالایی در برابر باد، باران و تغییرات دما دارند و عمر مفید طولانی (حدود 15 تا 25 سال بسته به نوع شیشه و نگهداری) ارائه می‌دهند.

3. عایق حرارتی مناسب: برخی شیشه‌ها، به‌خصوص شیشه‌های دو جداره و با پوشش Low-E، باعث کاهش اتلاف حرارت و صرفه‌جویی در انرژی می‌شوند.

4. قابلیت کنترل رطوبت و تهویه: با طراحی مناسب قاب و درهای بازشو، گلخانه شیشه‌ای امکان کنترل رطوبت و تهویه را فراهم می‌کند و از ایجاد رطوبت بیش از حد و مه‌زدگی جلوگیری می‌شود.

5. دوام و زیبایی: شیشه‌های شفاف و تمیز، ظاهر مدرن و شیکی به گلخانه می‌دهند و در عین حال امکان نظارت دقیق بر گیاهان بدون باز کردن درها را فراهم می‌کنند.

مزایای گلخانه شیشه‌ای 

معمولا گلخانه‌های شیشه‌ای به دلیل جذابیت زیبایی‌شناختی و عملکرد عالی در کنترل محیط کشت، به انتخابی محبوب در بین باغبانان و پرورش‌دهندگان تجاری تبدیل شده‌اند. همچنین غیر اشتعال بودن آنها نیز از دیگر مواردی است که سبب می‌شود تا این دسته از گلخانه‌ها به عنوان فضاهایی ایمن شناخته شوند. اما از آنجاییکه مزایای متعددی برای گلخانه‌های شیشه‌ای وجود دارد در ادامه این بخش سعی شده مهترین مزایای یک گلخانه شیشه‌ای بررسی شود. 

انتقال نور

همانطور که می‌دانیم گیاهان برای فتوسنتز به نور نیاز دارند و شیشه با بیشترین قابلیت انتقال نور تضمین می‌کند که گیاهان در روند رشد خود مقدار زیادی نور خورشید دریافت می‌کنند، از اینروی می‌توان انتظار داشت که گیاهان در گلخانه‌های شیشه‌ای رشد و عملکرد بیشتری خواهند داشت. حرارت و نور زیاد در محیط گلخانه می‌تواند برای گیاهان حساس مضر باشد، در چنین مواقعی کشاورز باید از پرده سایه‌بان یا پوشش کنترل تابش برای کاهش دمای محیط استفاده کند. 

استحکام 

اگرچه می‌توان از انواع مختلف شیشه برای ساخت گلخانه شیشه‌ای اما به طورکلی انتخاب شیشه‌ای که بتواند برابر چالش‌های طبیعی، مانند بادهای شدید و باران شدید، مقاوم باشد، نکته قابل توجهی است که کشاورزان باید به آن توجه ویژهای داشته باشند. به طورکلی این گلخانه‌هها از گیاهان در برابر آب و هوای بد محافظت می‌کنند و هزینه تعمیر و تعویض را کاهش می‌دهند، از اینروی به کشاورزانی که قصد دارند گلخانه شیشه‌ای تاسیس کنند، پیشنهاد می‌شود قبل از تاسیس گلخانه استحکام و دوام شیشه‌های مختلف را بررسی کنند و بر اساس شرایط محیط شیشه‌ای بادوام و مقاوم انتخاب کنند.

عایق خوب

شیشه عایق خوبی برای گرما و صدا است و با توجه به این موضوع می‌توان فضایی بسیار عالی برای رشد گیاهان را فراهم کند. چراکه گرمای زیاد می‌تواند برای برخی از گیاهان سایه دوست و حساس مضر باشد. همچنین عایق بودن شیشه‌ها در برابر گرما و صوت می‌تواند زمینه عدم اتلاف مصرف انرژی، کاهش سروصدای محیط اطراف و ... را ایجاد کند. 

پراکندگی یکنواخت

به بیان ساده‌تر پراکندگی در گلخانه شیشه ای چه خانگی چه گلخانه شیشه‌ ای صنعتی، همان پخش یکنواخت نور خورشید در داخل گلخانه است. این ویژگی از اهمیت بالایی هنگام تاسیس گلخانه برخوردار است. بنابراین، کشاورزانی که قصد راه‌اندازی گلخانه دارند باید بدانند که میزان پراکندگی و یکنواختی نور در گلخانه‌های شیشه‌ای نسبت به سایر انواع گلخانه‌ها بیشتر است و به همین دلیل، این نوع گلخانه‌ها برای محیط‌های معتدل یا نسبتاً سرد مناسب‌تر هستند. البته تفاوت پراکندگی بین گلخانه‌های صنعتی و خانگی وجود دارد و به دلیل طراحی و مقیاس گلخانه است که عبارت‌اند از: 

• گلخانه صنعتی: بزرگ و وسیع؛ نیاز به نور یکنواخت برای تمام گیاهان؛ استفاده از شیشه یا پلاستیک با قابلیت پراکندگی نور بالا و  پراکندگی نور حیاتی برای افزایش رشد و کیفیت محصول.

• گلخانه خانگی/کوچک: کوچک و محدود؛ نور طبیعی تقریباً به همه قسمت‌ها می‌رسد؛ پراکندگی نور اهمیت کمتری دارد. تمرکز بیشتر روی محافظت گیاهان از سرما و باد است.

کاهش میزان تشکیل مه

به طورکلی تشکیل مه رابطه مستقیمی با آب و هوایی محل قرارگیری گلخانه دارد، اما به طورکلی گلخانه‌های شیشه‌ای این مزیت را دارند تا میزان تابش نور را تنظیم کنند، از اینروی گیاهانی که در این دسته از گلخانه پرورش میابند، اغلب در برابر پدیده مه یا شبنم در امان هستند.

دوام

شیشه ماده‌ای بسیار بادوام است که می‌تواند در برابر شرایط مختلف آب و هوایی، از جمله باران شدید، باد و حتی تگرگ، مقاومت کند. باتوجه به درنظرگرفتن این موضوع گلخانه‌های شیشه‌ای برخلاف پوشش‌های پلاستیکی، به مرور زمان تخریب نمی‌شوند و می‌توانند تضمین‌کننده طول عمر بالای گلخانه باشند. 

جذابیت بصری

گلخانه‌های شیشه‌ای از نظر بصری بسیار جذاب هستند و می‌توانند موجب بهبود ظاهری فضای باغ شوند. ضمن اینکه ساختار شفاف گلخانه شیشه‌ای امکان مشاهده بدون مانع گیاهان داخل را فراهم می‌کند. از اینروی این دسته از گلخانه‌ها به عنوان گزینه‌ای محبوب برای علاقه‌مندان به باغ و پرورش‌دهندگان تجاری تبدیل شده است. 

مقاومت در برابر آفات و بیماری‌ها

سطح سخت شیشه، نفوذ آفات و بیماری‌ها را در مقایسه با مواد نرم‌تر، دشوارتر می‌کند که این امر می‌تواند منجر به پرورش گیاهان سالم‌تر و کاهش وابستگی آنها به آفت‌کش‌های شیمیایی شود. با توجه به گفته‌های فوق پس می‌توان بیان کرد که اغلب گلخانهه‌های شیشه‌ای مجهز به سیستم بازیافت uv یا سیستم دریافت اشعه فرابنفش به منظور از بین بردن ویروس‌ها، قارچها و میکروبها هستند، چراکه آنها می‌توانند از نفوذ بسیاری از عوامل خارجی جلوگیری کنند.

معایب گلخانه شیشه‌ای 

اگرچه گلخانه‌های شیشه‌ای مزایای بی‌شماری دارند که آنها به نوعی گلخانه محبوب در میان کشاورزان تبدیل می‌کند، اما با این وجود این نکته را نباید فراموش کرد که این دسته از گلخانه‌ها نیز دارای معایب قابل توجهی هستند که باید قبل از تاسیس گلخانه به آنها توجه کرد. 

هزینه اولیه بالا

یکی از معایب اصلی گلخانه‌های شیشه‌ای، میزان بالای هزینه اولیه تاسیس آنهاست. چراکه مواد اولیه و هزینه ساخت و ساز این دسته از گلخانه‌ها می‌تواند به طور قابل توجهی گران‌تر از سایر انواع گلخانه‌ها، مانند پلاستیک یا پلی کربنات، باشد.

وزن 

شیشه ماده‌ای سنگین است، از اینروی گلخانه‌های شیشه‌ای برای تحمل وزن خود به یک فونداسیون محکم نیاز دارند که این امر می‌تواند منجر به ایجاد هزینه‌های اضافی از نظر آماده‌سازی فونداسیون برای کشاورز شود.

شکنندگی

شیشه با وجود دوام بالا، همچنان مستعد شکستگی است. زیرا بادهای شدید یا تگرگ می‌توانند باعث خرد شدن پنل‌های شیشه‌ای شوند که این موضوع می‌تواند رابطه مستقیمی با هزینه‌های تعمیرات گلخانه داشته باشد.

مدیریت گرما

در حالی که شیشه عایق بسیار خوبی است، می‌تواند گرما را نیز به دام بیندازد و تنظیم دما را در روزهای گرم چالش برانگیز کند. از اینروی برای کاهش این مشکل باید تجهیزات جانبی گلخانه را افزایش داد و از سیستم‌های تهویه مناسب یا توری ذخیره انرژی گلخانه استفاده کرد.

نگهداری دشوار

گلخانه‌های شیشه‌ای برای حفظ انتقال نور و جلوگیری از تجمع جلبک و آلودگیها نیاز به تمیزکاری منظم دارند که این پروسه می‌تواند زمان‌بر باشد و نسبتا پرهزینه باشد. 

شیشه مناسب برای گلخانه شیشه ای

شناخت شیشه مناسب برای گلخانه شیشه‌ای و بررسی تجهیزات ساخت گلخانه برای هر کسی که به دنبال پرورش گیاهان در یک محیط کنترل‌شده است، می‌تواند انتخابی مهم و حیاتی شناخته شود. چراکه یک انتخاب غلط می‌تواند علاوه بر کاهش رشد گیاهان موجب پرداخت خسارات و کاهش میزان سودهی شود. اما با وجود گفته‌های فوق خوشبختانه امروزه انواع مختلفی از شیشه‌ها برای ساخت گلخانه وجود دارد از اینروی در ادامه این بخش جدولی باهدف بررسی شیشه مناسب برای گلخانه شیشه‌ای طراحی شده است که مطالعه آن می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.

باتوجه به جدول فوق هم اکنون اغلب کشاورزان می‌توانند با در نظرگرفتن نیاز خود، بودجه مالی و ... بهترین شیشه را برای گلخانه در حال تاسیس خود انتخاب کنند. اما در این میان شیشه سکوریت و شیشه لمینت به عنوان متداولترین شیشه مناسب برای گلخانه‌ها شناخته می‌شوند

هزینه ساخت گلخانه شیشه ای

به طورکلی عوامل مختلفی نظیر تجهیزات گلخانه، نوع گلخانه، هزینه مواد مصرفی، میزان تورم و ... در هزینه کلی ساخت گلخانه شیشه‌ای موثر هستند، از اینروی نمی‌توان برای هزینه ساخت آن قیمت مشخصی را بیان کرد. بااین‌حال هزینه ساخت گلخانه شیشه‌ای بسته به نوع گلخانه، تجهیزات و متراژ بین حدود 1 تا 3 میلیارد تومان متغیر است.

انواع گلخانه شیشه ای

شیشه تا زمان عرضه مواد پلاستیکی، به عنوان اصولیترین پوشش گلخانه شناخته می‌شد و مزایای آن نیز نسبت به پلاستیک هنوز هم آنها را به گزینهای مناسب تبدیل می‌کند اما در این میان مزایایی نظیر دوام بالا، غیرقابل اشتعال بودن، انتقال نور بالا و ... به عنوان مهمترین مزایای گلخانه‌های شیشهای شناخته می‌شوند. 

 اما با وجود تمام گفته‌های فوق گلخانه‌های شیشهای را می‌توان بر اساس فاکتورهای مختلفی نظیر نوع شیشه، ضخامت شیشه، میزان سوله‌های گلخانه و ... به انواع مختلفی دسته بندی کرد که در این میان دسته بندی انواع گلخانه شیشه‌ای بر اساس نوع شیشه به عنوان متدوالترین نوع دسته بندی برشمرده می‌شود از اینروی در ادامه این بخش سعی شده انواع گلخانه‌های شیشهای را از نظر نوع شیشه به طور مختصر بررسی کنیم. 

شیشه ساده 

معمولا شیشه ساده به عنوان نوعی شیشه متدوال در گلخانه‌های قدیمی رایج بود و علت استفاده آن نیز هزینه اندک آن بود. اما به طورکلی این شیشه‌ها استحکام کمی داشتند و عدم همپوشانی در شیشه‌ها سبب ایجاد شکافهایی در محیط گلخانه می‌شد که این موضوع میزان اتلاف انرژی را افزایش می‌داد. 

شیشه فلوت

شیشه فلوت تقریبا همان شیشه ساده با مقاومت بیشتر است. این دسته از شیشه‌ها عایق مناسبی در برابر گرما هستند، اما اغلب از آنها تحت عنوان شیشه‌های تزئینی در محیط گلخانه یاد می‌شود. 

شیشه سکوریت

شیشه سکوریت رایج‌ترین شیشه‌ای است که امروزه از آن برای ساخت گلخانه استفاده می‌شود. این دسته از شیشه‌ها دارای استحکام خوبی هستند و وقتی می‌شکنند، به جای ایجاد خرده‌های بزرگ، قطعاتی به اندازه ذرت تشکیل می‌دهند. از اینروی می‌توان از آنها در تاسیس اغلب گلخانه‌ها استفاده کرد. 

شیشه لمینت

از شیشه‌های لمینت تحت عنوان بهترین و مناسبترین شیشه‌های گلخانه یاد می‌شود، چراکه این دسته از شیشه‌ها قابلیت این دارند که از محصولات گلخانه در برابر اشعه فرابنفش محافظت کنند. ضمن اینکه این دسته از شیشه‌ها نمیشکنند و عایق صوت نیز هستند.

سخن آخر

به طورکلی قبل از توسعه گلخانه‌ها، شیوه‌های کشاورزی محدود به شرایط آب و هوایی بود و مردم با توجه به آب و هوای محل زندگی خود می‌توانستند گیاهان خاص و محدودی را پرورش دهند. اما جالب است بدانید نخستین گلخانه‌ها در دوران روم باستان و حدود قرن اول میلادی ایجاد شدند، که برای پرورش گیاهان خارج از فصل مورد استفاده قرار می‌گرفتند. علت ایجاد چنین فضایی برای رشد گیاه به علت تجویز پزشکان رومی بود که به امپراتور پیشنهاد دادند به منظور بهبود بیماری و کسب سلامت جسمانی خود روزانه یک خیار بخورد و از آنجایی که خیار گیاهی است که در تمام فصول سال رشد نمی‌کند، رومیان محیطی همچون گلخانه‌های کنونی را به منظور پرورش بوته‌های خیار ایجاد کردند. 

باوجود گفته‌های فوق همانطور که در بطن مقاله نیز ذکر شد گلخانه‌های شیشه‌ای از جمله مرسومترین گلخانه‌ها در طول تاریخ هستند که می‌توان از آنها در جهت پرورش انواع گل، سبزیجات، صیفی جات و ... استفاده کرد. اما موضوعی که این دسته از گلخانه‌ها را از سایز گلخانه‌ها متمایز می‌کند غیر اشتعال بودن شیشه، قابلیت پراکندگی نور به طور استاندارد و سازگاری با محیط زیست است.